"Από την πολιτική εξαρτάται αν οδεύουμε σε ένα ευτυχές μέλλον ή σε επανάληψη των χειρότερων τραγωδιών που γνώρισε η ανθρωπότητα" / του Ζακ Αταλί

Ο κόσμος βρίσκεται σε μια εποχή πρωτοφανούς και βιώσιμης ανάπτυξης


Πώς γίνεται να έχουμε σήμερα κρίση, ανεπάρκεια των ευρωπαϊκών μηχανισμών, κρίση στις Ηνωμένες Πολιτείες και παράλληλα -και παραδόξως- να ζούμε σε μια συγκυρία που χαρακτηρίζεται παγκοσμίως από πολύ έντονους ρυθμούς ανάπτυξης; Ιδού η μεγάλη αντίφαση: ο κόσμος σήμερα γνωρίζει τους ισχυρότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην ιστορία του, 5% ετησίως, ενώ επιπλέον υπάρχουν όλα τα προαπαιτούμενα για μια ανάπτυξη ισχυρότατη και βιώσιμη!

Οι παράγοντες της ανάπτυξης
Σας αναφέρω απλά πως τα επόμενα 30 χρόνια θα περάσουμε από τα 7 δις στα 9 δις τουλάχιστο κατοίκους στη Γη, με γιγάντιες αλλαγές, επιμήκυνση του προσδόκιμου επιβίωσης, πελώριες μετακινήσεις πληθυσμών, αυξανόμενη αστικοποίηση (που οδηγεί σε αύξηση του ενεργού πληθυσμού και άρα και της παραγωγής).

Διαθέτουμε σήμερα ανεπανάληπτο υλικό πλούτο (της τάξης των 500 τρις δολαρίων πάνω κάτω, όπου κάθε χρόνο προστίθενται περίπου άλλα 15 ως 20 τρις, πράγμα που δίνει όλο και μεγαλύτερα περιθώρια για επενδύσεις, ενώ επιπροσθέτως έχουμε όλο και λιγότερη βία, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουμε, και άρα όλο και λιγότερη καταστροφή του πλούτου αυτού λόγω πολέμων).

Ο τρίτος παράγοντας παραγωγής πλούτου, πρωτοφανής στην ιστορία, είναι η τεχνολογική πρόοδος, που επιταχύνεται με αδιανόητους ρυθμούς. Όλες οι προηγούμενες βιομηχανικές επαναστάσεις ήταν το αποτέλεσμα μιας μόνο τεχνολογικής επανάστασης (το 12ο αιώνα στη ναυσιπλοΐα, έκτοτε σε διάφορους άλλους τομείς). Αλλά σήμερα έχουμε τουλάχιστο τέσσερις αν όχι πέντε τεχνολογικές επαναστάσεις σε εξέλιξη:

Στις τεχνολογίες πληροφόρησης, που ξεκίνησαν να αναπτύσσονται σύμφωνα με το «νόμο του Μουρ» τη δεκαετία του '60 μα σήμερα επιταχύνονται κι άλλο. Δεν έχουμε ακόμα δει τίποτα για τις επιπτώσεις όσων πρόκειται να συμβούν στο διαδίκτυο. Στην πληροφορική έχουμε μια σειρά τεράστιων αλλαγών που βρίσκονται σε εξέλιξη.

Ο δεύτερος τομέας όπου έχουμε μεγάλες αλλαγές (κι όπου επίσης παρατηρείται να ισχύει πια ο «νόμος του Μουρ») είναι η βιοτεχνολογία, που θα συνταράξει -έχει αρχίσει να συνταράσσει- την κτηνοτροφία, τη γεωργία, την ιατρική. Έχουμε εδώ εξελίξεις κάθε μέρα. Χθες κλωνοποιήθηκε μια αγελάδα που το γάλα της έχει τις ιδιότητες του μητρικού γάλατος, κι αυτή είναι μια μόνο από εκατομμύρια εξελίξεις που συμβαίνουν κάθε μέρα και που θα συνεχιστούν με αυξανόμενους ρυθμούς. Το κόστος του κλωνισμού ενός ανθρώπου έφτασε από τα 3 δις εδώ και δέκα χρόνια σε λιγότερο από 2 χιλιάδες δολάρια σήμερα και σε τρία χρόνια θα κοστίζει 10 δολάρια. Έχουμε εισέρθει σε μια περίοδο γιγάντιων αλλαγών.

Ακολουθούν άλλα κύματα τεχνολογικών προόδου: οι νανοτεχνολογίες, που θα ανατρέψουν τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε την οικοδομή, την ιατρική, την άμυνα, και χιλιάδες άλλα πράγματα, κι ύστερα, πίσω από τις νευροεπιστήμες που θα αλλάξουν άρδην το πώς μαθαίνουμε, τη θεραπεία των εγκεφαλικών παθήσεων, την συγχώνευση ανθρώπου-μηχανής, έχουμε σαράντα χρόνια τεχνολογικής, επιστημονικής και πρακτικής προόδου με απολύτως γιγάντιες επιπτώσεις στην παραγωγή ενέργειας, την κλιματική αλλαγή κ.λπ.

Η κυριαρχία των ατομικών ελευθεριών

Τέλος έχουμε έναν ακόμα παράγοντα ανάπτυξης που κάνει πραγματικά άλματα σε πλανητικό επίπεδο, κι εμφανίζεται ως η αξία που παίρνει το προβάδισμα, που δεν είναι άλλη από την αξία της ατομικής ελευθερίας. Θα ήταν δυνατό να είχαν επικρατήσει άλλες αξίες, όπως π.χ. της αθανασίας ή της αλληλεγγύης. Αλλά στην πραγματικότητα -ως τώρα τουλάχιστο- η ανθρωπότητα φαίνεται να επιλέγει την ατομική ελευθερία, που επικρατεί παντού: στον πνευματικό βίο, στην οικονομία -που δεν είναι παρά η οργάνωση της διαχείρισης της σπάνης εντός μιας ουτοπίας ατομικής ελευθερίας, που αποκαλείται αγορά, η οποία προσφέρει την αυταπάτη της ελευθερίας, ενώ στον τομέα της πολιτικής η σπάνη των δημοσίων αγαθών διαχειρίζεται εντός μιας ουτοπίας που αποκαλείται δημοκρατία. Οπότε το ζεύγος αγορά-δημοκρατία βρίσκεται στη καρδιά της δυναμικής του θριάμβου της ατομικής ελευθερίας στην κοινωνία μας. Κι αυτή η διαδικασία, που ξεκίνησε εν είδει αδυσώπητης μηχανής το 12ο αιώνα στη Φλάνδρα -πριν εγκατασταθεί το 17ο αιώνα στη Μεγάλη Βρετανία- σύμφωνα με την οποία το ισχυρό κράτος δημιουργεί την αγορά και η αγορά δημιουργεί τη δημοκρατία, αυτή η διαδικασία προοδευτικά γενικεύεται σε ολόκληρη την Ευρώπη κι εν συνεχεία στη λατινική Αμερική, την ανατολική Ευρώπη, και τώρα τη βλέπουμε στην Αφρική, τη βλέπουμε παντού.

Κατά συνέπεια, έχουμε πράγματι αυτή τη δυναμική της αλληλεξάρτησης, στην οποία η αγορά χρειάζεται τη δημοκρατία και η δημοκρατία την αγορά, που επεκτείνεται διαρκώς σε τέτοιο βαθμό που ορισμένοι έφτασαν στο σημείο να πουν «κοιτάξτε, δεν υπάρχει πρόβλημα, δημοκρατία και αγορά κυριαρχούν στον πλανήτη, η ιστορία τελείωσε, όχι με την έννοια της ακινητοποίησής της, αλλά διότι από εδώ και πέρα η ιστορία θα συρρικνωθεί στη διαδικασία γενίκευσης της αγοράς και της δημοκρατίας». Κι αυτό είναι πράγματι ό,τι συμβαίνει σήμερα. Μπορούμε να πούμε άρα πως ό,τι συνέβη στην Αίγυπτο, στην Τυνησία, ό,τι θα συμβεί αύριο στην Κίνα και άλλα κράτη είναι προβλέψιμο. Η μόνη δυσκολία είναι να προσδιοριστεί η ακριβής ημερομηνία που θα συμβούν.

Επίσης αγορά και δημοκρατία είναι οι προϋποθέσεις της οικονομικής ανάπτυξης, στο βαθμό που η αγορά είναι ένα πολύ κακό σύστημα από πλευράς αποτελεσματικότητας, αλλά είναι το καλύτερο που διαθέτουμε για την παραγωγή και τη διανομή του πλούτου, ενώ η δημοκρατία επιτρέπει να αναπληρωθούν οι ανεπάρκειές της, να αναδιανέμονται τα δημόσια αγαθά και να καθορίζονται οι κανόνες της λειτουργίας της αγοράς.

Το έγκλημα

του Γιάνη Βαρουφάκη

Η ΕΚΤ πήρε το όπλο της (αλλά… αστόχησε)

Πριν ένα μήνα, μετά από πιέσεις των ΗΠΑ, της Ινδίας, της Κίνας και του Καναδά, οι ευρωπαίοι ηγέτες είχαν αφήσει να εννοηθεί ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η ΕΚΤ, θα τύπωνε χρήμα ώστε να χρηματοδοτηθούν τα παραπαίοντα κράτη (με προεξάρχουσα την Ιταλία). Τότε, οι αγορές ηρέμησαν. Δεν πέρασαν όμως παρά μερικές μέρες για να ακουστεί άλλο ένα nein από το Βερολίνο: «Δεν είναι δουλειά της ΕΚΤ να τυπώνει χρήμα για να βοηθούνται οι πτωχευμένοι. Μόνο η λιτότητα και η ασκητική ζωή θα τους βάλει στον χρηστό δρόμο.» Κάτι τέτοιο αποφασίστηκε, λίγο-πολύ, και στην τελευταία (αποτυχημένη) Σύνοδο Κορυφής της 9ης Δεκεμβρίου. Κι έτσι η Κρίση επέστρεψε σε όλο της το μεγαλείο.

Προχτές όμως,εκεί που η Λουθερανική χρηματο-ηθική είχε φανεί να αποκλείει το τύπωμα χρήματος από την ΕΚΤ ως μέθοδο καταπολέμησης της Κρίσης, νά'σου η ανακοίνωση της χρονιάς: €489 δις «δημιουργήθηκαν» εν ριπή οφθαλμού από την ΕΚΤ με τα οποία δάνεισε στις τράπεζες της ευρωζώνης για μια περίοδο, έως και τρία χρόνια, με επιτόκιο 1% ετησίως. Τι συνέβη ξαφνικά; Ξεχάστηκε το γερμανικό nein στο μαζικό τύπωμα χρήματος υπό την πίεση της σήψης της ευρωζώνης; Μόνο φαινομενικά. Στην ουσία τίποτα δεν άλλαξε.

Κατ’ αρχάς, να βάλουμε τους αριθμούς στην «θέση» τους: Από τα €489 δις τα οποία «δημιούργησε» η ΕΚΤ υπέρ των τραπεζών, λιγότερα από τα €200 δις αποτελούν πραγματική ενίσχυση. Κι αυτό επειδή οι τράπεζες είχαν ήδη δανειστεί από την ΕΚΤ ποσά περίπου €300 δις τα οποία πλησίαζε η ώρα να τα επιστρέψουν. Έστω. Τα €200 δις σε μια ημέρα δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο ποσό την ώρα που, μην ξεχνάμε, τα μέλη του ΔΣ της ΕΚΤ έχουν γίνει μαλλιά κουβάρια (με τους εκπρόσωπους της Γερμανίας να καταγγέλλουν τους συναδέλφους τους στην ΕΚΤ, και να παραιτούνται ακόμα) επειδή η ΕΚΤ «τόλμησε» να αγοράσει, όχι σε μια μέρα ή ένα μήνα, αλλά στην διάρκεια 18 τρικυμιωδών μηνών, ομόλογα των πιεζόμενων κρατών (Ελλάδας, Ιρλανδίας, Πορτογαλίας, Ισπανίας και Ιταλίας) αντίστοιχης αξίας (λίγο πάνω από €200 δις). Το ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής: Γιατί η γερμανική πλευρά δεν έχει αντίρρηση με το τύπωμα τόσου χρήματος όταν αυτό δανείζεται πάμφθηνα σε πτωχευμένες τράπεζες αλλά δεν συζυτά επ’ ουδενί να δανειοδοτηθούν τα πτωχευμένα κράτη;

Η επίσημη απάντηση, βέβαια, είναι γνωστή τοις πάσει, καθώς επαναλαμβάνεται μονότονα: «Η ΕΚΤ είναι υποχρεωμένη να κρατάει ρευστή την αγορά χρήματος, τον χρηματοπιστωτικό τομέα, αλλά δεν έχει καμία δουλειά να κρατά ρευστό ένα κράτος. Αυτή είναι η δουλειά των φορολογουμένων-πολιτών του: να του δίνουν, και από το υστέρημά τους, αν χρειάζεται, ώστε να παραμένει ρευστό.» Αυτός ο δυισμός βρίσκεται στην βάση του γερμανικού nein στο τύπωμα χρήματος για να χρηματοδοτηθεί π.χ. η Ιταλία. Αυτός ο απόλυτος διαχωρισμός (α) του ρόλου της ΕΚΤ ως δανειστή της έσχατης στιγμής στις τράπεζες από (β) τον ρόλο δανειστή, ή τουλάχιστον, διαχειριστή των οικονομικών, των κρατών, εξηγεί τα δύο μέτρα και τα δύο σταθμά: το πώς δηλαδή λιθοβολούν όποιον μιλήσει για την χρηματοδότηση από την ΕΚΤ των πτωχευμένων κρατών με τυπωμένο χρήμα την ίδια στιγμή που δεν έχουν κανένα πρόβλημα με την εκτύπωση χρήματος υπέρ των πτωχευμένων τραπεζών.

Το θέμα όμως είναι ότι, αν αφήσουμε στην άκρη το πιο πάνω ιδεολόγημα, και μελετήσουμε τι γίνεται στην πραγματικότητα, αποκαλύπτεται σε όλο της το μεγαλείο η υποκρισία και η συλλογική ηλιθιότητα της εμμονής σε αυτόν τον διαχωρισμό. Για να μην γενικολογώ, ας βάλουμε κάτω από το μικροσκόπιο την προχθεσινή χιονοστιβάδα τυπωμένου (από την ΕΚΤ) χρήματος το οποίο κατέκλυσε τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Ποιος ήταν ο στόχος του Προέδρου της ΕΚΤ, του κ. Draghi; Τι έλπιζε η κα Merkel από αυτή την επιθετική κίνηση της ΕΚΤ; Τρία πράγματα, είναι η απάντηση.

Πρώτον, την ενίσχυση των υπό κατάρρευση τραπεζών ολόκληρης της ευρωζώνης. Δεύτερον, την αποκατάσταση, σε κάποιο βαθμό, του δανεισμού της μίας τράπεζας από τις υπόλοιπες (κάτι που είχε σταματήσει καθώς καμία τράπεζα δεν εμπιστεύεται άλλη τράπεζα). Τρίτον, την έμμεση ενίσχυση των κρατών που δυσκολεύονται να δανειστούν στις αγορές.

Πώς θα πετύχαιναν αυτά τα τρία τρυγόνια με έναν μόνο σμπάρο; Ως εξής:

Ο πρώτος στόχος ήταν άμεσα συνυφασμένος με τον τρίτο. Η ιδέα παλαιά και, κατά την άποψη της ΕΚΤ, δοκιμασμένη: Δίνει μια, π.χ., ισπανική τράπεζα ό,τι εχέγγυα διαθέτει στην ΕΚΤ (που μπορεί πλέον να είναι και «απόβλητα», μιας και η ΕΚΤ δεν τα πολύ-ψειρίζει καθώς οι τράπεζες έχουν ξεμείνει από καλής ποιότητας περιουσιακά στοιχεία) από την οποία δανείζεται, στο πλαίσιο της προχθεσινής μαζικής «παραγωγής» χρήματος από την ΕΚΤ, ένα βουνό ευρώ. Τα χρήματα αυτά τα δανείζεται για τρία χρόνια με επιτόκιο 1%. Αμέσως, το ισπανικό κράτος εκδίδει τριετή ομόλογα με επιτόκιο κοντά στο 4% τα οποία τα αγοράζει η συγκεκριμένη τράπεζα. Έτσι, για τα τρία επόμενα χρόνια η τράπεζα τσεπώνει την διαφορά τόκων (4% μείον 1% = 3% επί το ποσό ομολόγων που αγόρασε) ενισχύοντας τα κεφάλαιά της (ECB carry trade λέγεται αυτό στην αγορά). Παράλληλα, το ισπανικό κράτος μόλις κατάφερε να δανειστεί με 4% χωρίς να έχει ανάγκη τους ιδιώτες-επενδυτές που δεν έχουν καμία όρεξη να δανείσουν ένα από τα προβληματικά κράτη της ευρωζώνης ούτε για 5% ή και 6%. Τέλος, όσον αφορά τον δεύτερο στόχο (εκείνο της αποκατάστασης της δια-τραπεζικής αγοράς), η ιδέα ήταν ότι αν οι τράπεζες και το δημόσιο βοηθηθούν από αυτήν την τονωτική ένεση της ΕΚΤ, τότε, σιγά-σιγά, η εμπιστοσύνη που λείπει μεταξύ τραπεζιτών και μεταξύ τραπεζιτών και δημοσίου θα επανέλθει.

Αυτό ήταν το σκεπτικό. Η ελπίδα. Η μεγάλη προσδοκία. Ουαί και αλλοίμονο όμως, η πραγματικότητα άλλη μια φορά σχίζει τα πλάνα των ηγετών μας σε μικρά-μικρά κομματάκια τα οποία κατόπιν αφήνει να τα πάρει ο αέρας για να μας θυμίζουν, κάθε φορά που τα βλέπουμε να παρασύρονται, την μεγάλη ευρωπαϊκή μας αποτυχία. Μήπως τα παραλέω; Μήπως έχω συνηθίσει τους τελευταίους 18 μήνες να προσδοκώ τα χειρότερα από τους ηγέτες μας; Πιστεύω πως όχι. Ειλικρινά σας λέω ότι, προχθές, όταν έμαθα για αυτή την τονωτική ένεση από την ΕΚΤ, έστω και στις τράπεζες, αναθάρρησα. Σκέφτηκα ότι κάτι κινείται. Πράγματι, στον βαθμό που οι γονατισμένες τράπεζες έδειξαν σημάδια ότι μπορεί και να σηκωθούν ξανά όρθιες, αυτή η κίνηση της ΕΚΤ έχει θετικά στοιχεία. Όμως, και εδώ έγκειται η πηγή της απαισιοδοξίας μου, σε καμία περίπτωση δεν αντιμετωπίζει την Κρίση. Αν μη τι άλλο, εξακολουθεί να επιβραβεύει τις συμπεριφορές των τραπεζιτών που αποτελούν μέγιστο μέρος του προβλήματος, βασική συνιστώσα της Κρίσης.

Δύο είναι, λοιπόν, οι λόγοι που αυτή η κίνηση της ΕΚΤ δεν μπορεί να απειλήσει την Κρίση, παρά τα μεγάλα ποσά που ακούμε. Ο ένας είναι ότι στην καλύτερη περίπτωση (το «καλό σενάριο») εμφυσά στις τράπεζες ένα πολύ μικρό μέρος των κεφαλαίων που τους λείπουν ώστε να πάψουν αν είναι, επί της ουσίας, χρεωκοπημένες. Επιπλέον, κι εδώ έχουμε ένα δείγμα εγκληματικής συμπεριφοράς τραπεζών (με την ανοχή της ΕΚΤ), δεν είναι καθόλου σίγουρο για το εάν οι τράπεζες χρησιμοποιούν τα τυπωμένα χρήματα της ΕΚΤ για να αλαφρώνουν το βάρος του δημόσιου χρέους (αγοράζοντας κρατικά ομόλογα). Το «κακό σενάριο», με άλλα λόγια (και όπως θα δούμε πιο κάτω), είναι ότι η ενίσχυση με ρευστότητα των πτωχευμένων τραπεζών όχι μόνο δεν βοηθά αρκετά τα πτωχευμένα κράτη αλλά κάνει και κακό από πάνω!

Θα μου επιτρέψετε αυτά τα δύο διαφορετικά ζητήματα να τα πάρω με την σειρά. Αρχίζω με το «καλό σενάριο»: Έστω ότι οι τράπεζες κάνουν αυτό που περιγράψαμε παραπάνω. Χρησιμοποιούν όλα τα δανεικά από την ΕΚΤ για να αγοράσουν νέα ομόλογα του κράτους τους, κερδίζοντας οι ίδιες αλλά και βοηθώντας τον δημόσιο τομέα της χώρας τους. Για τι ποσά μιλάμε; Πόσο θα ωφεληθούν οι ίδιες οι τράπεζες; Αν η διαφορά μεταξύ του επιτοκίου των κρατικών ομολόγων που αγοράζουν και εκείνου του «συμβολικού» 1% που πληρώνουν στην ΕΚΤ κυμαίνεται μεταξύ 3% και 4%, τότε μιλάμε για ένα συνολικό όφελος των τραπεζών της ευρωζώνης της τάξης των €6 με €8 δις. Αν σκεφτούμε όμως ότι, σύμφωνα με την ίδια την ΕΕ, οι τράπεζες χρειάζονται €110 δις, ή €200 με €400 δις σύμφωνα με το ΔΝΤ, τι να σου κάνουν τα €6 με €8 δις; Θα μου πείτε: Από το τίποτα, καλά είναι και αυτά, ιδίως αν την ίδια ώρα διοχετεύονται €200 δις προς τα αναξιοπαθούντα κράτη-μέλη της ευρωζώνης. Σωστά, αλλά η Κρίση δεν θα γιατρευτεί με τέτοια νούμερα.

Πάμε τώρα στο «κακό σενάριο». Εδώ και καιρό, η «πιάτσα» βουίζει (και εδώ στην Ελλάδα αλλά και σε χώρες όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία) από ένα ωραίο κολπάκι των τραπεζιτών, το οποίο απαιτεί την αγαστή συνεργασία των πολιτικών αρχών του κράτους στο οποίο έχουν την έδρα τους. Κοιτάξτε τι κάνουν: Η τράπεζα εκδίδει δικά της ομόλογα – ιδιωτικά. Με άλλα λόγια, συμβόλαια δανεισμού. Ως εδώ καλά. Ο κάθε οργανισμός, δημόσιος ή ιδιωτικός, έχει δικαίωμα να εκδίδει δικά του ομόλογα – να προσπαθεί να δανειστεί. Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι, καθώς οι τράπεζες είναι ημι-πτωχευμένες, κανείς δεν αγοράζει αυτά τα ομόλογα. Και τότε; Τότε ο τραπεζίτης κάνει ένα ωραίο lunch με κάποιον υπουργό ή υφυπουργό και τον πείθει να εκδώσει το κράτος εγγύηση για αυτά τα ομόλογα της τράπεζάς του. Ουσιαστικά, το δημόσιο εγγυάται στον κάτοχο των ομολόγων της αναξιόπιστης αυτής τράπεζας ότι θα πάρει τα χρήματά του πίσω από… τον φορολογούμενο (σε περίπτωση που η τράπεζα του τραπεζίτη δεν μπορεί να αποπληρώσει το δάνειο αυτό). Βέβαια, καθώς και το εν λόγω κράτος τελεί υπό πτώχευση, οι ιδιώτες δεν θα αγόραζαν αυτά τα ιδιωτικά ομόλογα (παρά την κρατική εγγύηση) παρά μόνον αν τους απέδιδαν μεγάλα επιτόκια (αντίστοιχα με αυτά που δανείζουν στο δημόσιο). Το αυτί όμως του τραπεζίτη δεν ιδρώνει. Γιατί; Επειδή, έτσι κι αλλιώς, δεν εξέδωσε τα ομόλογα αυτά για να τα πουλήσει στην αγορά αλλά για να τα καταθέσει στην ΕΚΤ ως εχέγγυα ώστε να δανειστεί ζεστό χρήμα από αυτήν! Θα ρωτήσετε, πολύ σωστά: Γιατί δέχεται η ΕΚΤ αυτά τα ομόλογα της συγκεκριμένης τράπεζας, όταν ξέρει ότι τα εξέδωσε για να… δανείσει (μέσω ΕΚΤ) τον εαυτό της; Ο επίσημος λόγος είναι ότι η ΕΚΤ δεν μπορεί να πει όχι από την στιγμή που για τα ομόλογα αυτά έχει εγγυηθεί ένα κράτος της ευρωζώνης! Συνειδητοποιείτε το έγκλημα; Είναι σαν εγώ να δανείζω τον εαυτό μου, να βάζω το δημόσιο να εγγυάται αυτό το δάνειο και μετά να καταθέτω αυτό το δάνειο ως εχέγγυο σε έναν τρίτο από τον οποίο να δανείζομαι για να καλύψω τα χρήματα που έχασα στο Καζίνο. Κι αν δεν καταφέρω να αποπληρώσω τον τρίτο, τότε δεν πειράζει: θα τα σκάσει το κορόιδο, το δημόσιο.

Θα με ρωτήσετε: Μα, γίνονται τέτοια πράγματα; Ναι, γίνονται φίλες και φίλοι. Τώρα, την ώρα που διαβάζετε αυτές τις αράδες. Και για να γίνω πιο συγκεκριμένος, προχθές που η ΕΚΤ έκανε αυτή την τονωτική ένεση στις τράπεζες, με διακηρυγμένο στόχο την ενίσχυση τραπεζών και κρατών παράλληλα, ιταλικές τράπεζες (με πρώτη και καλύτερη την Unicredit) εξέδωσαν €40 δις ομόλογα τα οποία η κυβέρνηση τεχνοκρατών του κ. Monti εγγυήθηκε πάραυτα και τα οποία, την ίδια μέρα, κατατέθηκαν στην ΕΚΤ ως εχέγγυα με αντάλλαγμα ζεστό παραδάκι το οποίο πήγε μεν στις τράπεζες αυτές χωρίς όμως να αγοραστούν ιταλικά ομόλογα με αυτά τα χρήματα.

Συμπέρασμα

Ένα μέρος των χρημάτων που τύπωσε προχθές η ΕΚΤ θα βοηθήσει, σε μικρό βαθμό και ιδιαίτερα βραχυπρόθεσμα, τόσο τις τράπεζες όσο και τα κράτη. Για αυτό οι αγορές ηρέμησαν κάπως εν όψει γιορτών. Σύντομα όμως θα διαφανεί, πρώτον, η ανεπάρκεια των αριθμών και, δεύτερον, το έγκλημα το οποίο επιτελέστηκε από κάποιους μεγαλο-τραπεζίτες και τους πολιτικούς που τους καλύπτουν (και οι οποίοι, τουλάχιστον στην Ιταλία, είναι και… τεχνοκράτες με άψογα βιογραφικά). Ποιο έγκλημα; Η χρήση αυτών των τυπωμένων από την ΕΚΤ χρημάτων όχι για να μειωθεί αλλά για να… αυξηθεί το χρέος χωρών όπως η Ιταλία, προς όφελος βέβαια των πτωχευμένων, κρατικοδίαιτων τραπεζιτών. Το 2011, δυστυχώς, κλείνει με ακόμα μία υποχώρηση της ΕΚΤ προς την Πτωχοτραπεζοκρατία – προς το νέο καθεστώς υπό το οποίο ζούμε και στο οποίο όσο πιο πτωχευμένος ένας τραπεζίτης τόσο μεγαλύτερη εξουσία έχει επί των υπόλοιπων συμπολιτών του.


από το http://www.protagon.gr/

Τα τερατουργήματα της συνόδου

Martin Wolf -FT

Μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι… Αυτό σκέφτηκα όταν έμαθα τα αποτελέσματα της συνόδου του συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πολλοί επικεντρώθηκαν, όπως ήταν κατανοητό, στην απόφαση του Βρετανού πρωθυπουργού David Cameron να θέσει βέτο στη νέα συμφωνία, όμως αυτό απλώς απέτρεψε να δοθεί προσοχή στην αποτυχία της ευρωζώνης να παραγάγει ένα αξιόπιστο φάρμακο για την ασθένειά της. Αντί αυτού, πρότειναν να σφίξουν τις βίδες στη δημοσιονομική χαλάρωση. Μπορεί να ένιωσαν καλύτερα, αλλά δεν θα καταφέρουν κάτι.


Η βασική απόφαση είναι να δυναμώσει η δημοσιονομική πειθαρχία ώστε να δημιουργηθεί αυτό που η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel και ο Γάλλος πρόεδρος Nicolas Sarkozy αποκαλούν «ένωση σταθερότητας και ανάπτυξης» - ή «ένωση αστάθειας και στασιμότητας», όπως την αποκαλώ εγώ.

Ποιες είναι οι βασικές λεπτομέρειες; Κατ’ αρχάς, όπως δήλωσαν οι επικεφαλής των κυβερνήσεων της ευρωζώνης, «τα ελλείμματα στους προϋπολογισμούς πρέπει να ισορροπηθούν ή να γίνουν πλεονάσματα». Δεύτερον, «αυτός ο κανόνας πρέπει να εισαχθεί στα νομικά συστήματα των κρατών-μελών… Θα περιλαμβάνει έναν μηχανισμό αυτόματος διόρθωσης, που θα πυροδοτείται σε περίπτωση απόκλισης».

Μια απλή αντίρρηση σε αυτές τις ιδέες είναι πως είναι αφόρητα σκληρές. Το συμβούλιο δηλώνει ότι «τα βήματα και οι κυρώσεις που θα προτείνει ή θα συστήνει η Κομισιόν θα υιοθετούνται, εκτός αν δηλώνει το αντίθετο η πλειοψηφία». Εγώ δεν πιστεύω ότι υπάρχει γαλοπούλα που θα ψηφίσει υπέρ των Χριστουγέννων.

Ας πούμε όμως ότι θα γίνει έτσι. Αυτό θα σημαίνει ότι η Κομισιόν, σώμα από μη εκλεγμένους γραφειοκράτες, θα επιβάλλει κυρώσεις σε εκλεγμένες κυβερνήσεις, όταν οι δεύτερες βρίσκονται υπό μεγάλη πίεση. Και τι θα κάνει αν δεν καταφέρει να προσαρμοστούν; Θα τις ρίξει; Η απάντηση, όπως πλέον γνωρίζουμε, είναι ναι. Και αυτό είναι συνταγματικό τερατούργημα.
Ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι, όπως αναλύει ο καθηγητής Kevin O’Rourke του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, στο Project Syndicate, πρόκειται και για οικονομικό τερατούργημα.

Όπως έχω αναλύσει σε σειρά άρθρα μου την τελευταία εβδομάδα, είναι πολύ δύσκολο να μηδενιστούν τα δημοσιονομικά ελλείμματα σε χώρες που χαρακτηρίζονται διαρθρωτικά εισαγωγείς κεφαλαίων, χωρίς παρατεταμένες υφέσεις ή θεαματικές βελτιώσεις στην εξωτερική τους ανταγωνιστικότητα. Όμως, το δεύτερο είναι σχετικό, οπότε οι αναγκαίες βελτιώσεις στην εξωτερική εμφάνιση των αδύναμων κρατών της ευρωζώνης δείχνουν επιδείνωση στην εικόνα των κρατών-εξαγωγέων κεφαλαίου ή θεαματική εξωτερική βελτίωση για το σύνολο της ευρωζώνης. Το πρώτο σημαίνει ότι η Γερμανία θα γίνει πολύ λιγότερο Γερμανία. Το δεύτερο ότι η ευρωζώνη θα γίνει μια γιγα-Γερμανία. Ποιος μπορεί να πιστέψει ότι είναι δυνατό ένα από τα δύο αποτελέσματα;

Έτσι, το πιο πιθανό αποτέλεσμα που απομένει είναι ένα όργιο δημοσιονομικής λιτότητας: μακροχρόνιες διαρθρωτικές υφέσεις στις ευαίσθητες χώρες. Με δυο σκληρά λόγια, το ευρώ θα καταλήξει συνώνυμο με τις μειώσεις μισθών, τον αποπληθωρισμό του χρέους και την παρατεταμένη οικονομική κατρακύλα. Πώς θα μπορούσαν να το αφήσουν να συμβεί, όσο μεγάλο κι είναι το κόστος μιας διάλυσης;
Η ευρωζώνη δεν έχει ένα αξιόπιστο σχέδιο για να διορθώσει τα ελαττώματα της ευρωζώνης, πέρα από την ευρύτερη δημοσιονομική λιτότητα. Δεν θα υπάρξει καμία δημοσιονομική, χρηματοοικονομική ή πολιτική ενοποίηση. Και δεν θα υπάρξει ισορροπημένος μηχανισμός οικονομικής προσαρμογής και για τις δύο πλευρές του άξονα πιστωτών - δανειοληπτών.

Αντιθέτως, η απόφαση είναι να γίνει ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια πάνω σε ένα σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης, του οποίου οι αποτυχίες είναι προβλεπόμενες και επίμονες. Ναι, ο κ. Cameron έκανε γκάφα την περασμένη εβδομάδα. Η γκάφα της ευρωζώνης όμως είναι πολύ μεγαλύτερη.

http://www.euro2day.gr/
14/12/2011

John Lennon

                                                                         8-12-1980

                                       
                                                      Watching the Wheels

                                       

                                               Woman is the Nigger of the World

Τραπεζίτες vs φορολογούμενοι...σημειώσατε 1

Αν ξεφύγουμε λίγο από την πολιτική φλυαρία των ηγετών και τα μισά λόγια των αγορών, θα διαπιστώσουμε ότι ακόμη και ο ισχυρός -υποτίθεται- γαλλογερμανικός άξονας λειτουργεί πια κάτω από το μαστίγιο και το καρότο των αγορών.

Τι υποσχέθηκαν προχθές οι δύο Ευρωπαίοι ηγέτες, λίγες ώρες πριν πέσει -προειδοποιητικά βεβαίως- το «τσεκούρι» της Standard & Poor's;
Εν ολίγοις, δύο πράγματα:

Πρώτον -και ίσως περισσότερο σημαντικό-, ότι δεν πρόκειται «να πειράξουν» τα τραπεζικά και επενδυτικά συμφέροντα, παρά μόνο στην περίπτωση της Ελλάδας, όπου το «κούρεμα» είναι πια αναπόφευκτο.
Και δεύτερον, ότι θα προσφέρουν στην ΕΚΤ όσα έθεσε ως προϋποθέσεις ο νέος της πρόεδρος κ. Ντράγκι, προκειμένου να βάλει μπροστά τις «πρέσες» και να αγοράζει κρατικά ομόλογα σε επαρκείς ποσότητες.

Δηλαδή, σκληρά προγράμματα λιτότητας για τον περιορισμό των ελλειμμάτων και συνταγματικές δεσμεύσεις των κρατών-μελών ότι δεν θα ξεφεύγουν από τη δημοσιονομική ορθότητα.
Ούτε είναι βέβαια τυχαίο, εν όψει της Συνόδου Κορυφής που ξεκινά την Παρασκευή, ότι η S&P έσπευσε να απειλήσει με downgrade ακόμη και τις 6 πιο ισχυρές ευρωπαϊκές οικονομίες που έχουν αξιολόγηση ΑΑΑ, αλλά και το ίδιο το ταμείο διάσωσης EFSF.

Αν η Σύνοδος Κορυφής εγκρίνει τελικά το γαλλογερμανικό σχέδιο, χωρίς μεγάλες αλλαγές, οι «αγορές» θα έχουν πετύχει σημαντική νίκη, έστω κι αν είναι πιθανόν ότι θα αποδειχτεί βραχύβια.
Η πολιτική ηγεσία της Ευρώπης, όμως, και οι πολίτες θα έχουν ηττηθεί.
Η άνοδος των επιτοκίων που σημειώθηκε το τελευταίο διάστημα στα ομόλογα σχεδόν όλων των χωρών της ευρωζώνης ήταν η σκληρή προειδοποίηση των αγορών. «Αν προτίθεστε να μας κάψετε ξανά τα δάχτυλα, όπως κάνετε στην περίπτωση της Ελλάδας, δεν πρόκειται να σας δανείσουμε εφεξής με όρους που να αντέχετε».
Φοβισμένη, η ηγεσία της Ευρώπης θα ανατρέξει τώρα στα εύκολα θύματα: στους πολίτες, που θα κληθούν σχεδόν χωρίς εξαιρέσεις να υποστούν σοβαρές θυσίες για να ξεπληρώσουν στο ακέραιο δυσθεώρητα χρέη.

Το ερώτημα όμως είναι αν θα το καταφέρουν.
Οι ενδείξεις για την οικονομική ανάπτυξη τόσο σε διεθνές όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Κατά κανόνα, οικονομίες που έχουν χαμηλούς δείκτες ανάπτυξης κι εκτελούν προγράμματα λιτότητας διολισθαίνουν σε ύφεση. Οπότε, η δυνατότητα αποπληρωμής των χρεών αντί να αυξηθεί μειώνεται.
Ακόμη λοιπόν κι αν επιτύχει, σε αυτήν τη φάση, ο εκβιασμός των αγορών, το πιθανότερο είναι ότι απλώς θα μετατεθεί χρονικά το «μοιραίο».
Προφανώς, κάτι τέτοιο βολεύει σήμερα τους πολιτικούς, οι οποίοι επιδιώκουν να μεταφέρουν τα προβλήματα στον… επόμενο. Κυρίως, όμως, βολεύει τους τραπεζίτες, οι οποίοι κερδίζουν χρόνο προετοιμασίας - και, το κυριότερο, μειωμένη έκθεση στον κίνδυνο.

Δεν βολεύει όμως καθόλου τους Ευρωπαίους πολίτες, γιατί ο δικός τους κίνδυνος θα αυξηθεί!
Ας πάρουμε ένα απλό και οικείο παράδειγμα: Αν η διαπίστωση ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα χρέη της είχε γίνει τον Μάιο του 2010, το σχετικό «κούρεμα» θα αφορούσε όλο το ελληνικό χρέος, κι όχι ένα ποσοστό του.
Σήμερα, 19 μήνες αργότερα, μιλάμε για 50% «κούρεμα» στο ποσοστό εκείνο του ελληνικού χρέους που είναι σε ιδιωτικά χέρια. Μιλάμε για τα 210 από τα 360 δισ. ευρώ, διότι το υπόλοιπο έχει περάσει ήδη στα χέρια των Ευρωπαίων φορολογουμένων, μέσω είτε των διακρατικών δανείων είτε των αγορών ελληνικών ομολόγων που έκανε η EKT.
Το ίδιο συμβαίνει ήδη στην Πορτογαλία και στην Ιρλανδία (μέσω των δικών τους μνημονίων), ενώ σύντομα, μάλλον, θα ακολουθήσουν κι άλλες χώρες.

Πέραν αυτού, όμως, ποια θα είναι η κατάληξη; Πιθανώς μια Ευρώπη που θα διολισθήσει στον στασιμοπληθωρισμό, καθώς η ΕΚΤ θα «τυπώνει» χρήμα για να αγοράζει ομόλογα και να στηρίζει τις αποτιμήσεις, ενώ οι οικονομίες θα στραγγαλίζονται από τη λιτότητα.
Ας μην ξεχνάμε ότι αυτό που φαίνεται τώρα να προωθείται ως λύση δεν είναι παρά μια εφαρμογή -σε ακόμη μεγαλύτερη κλίμακα- όσων προηγήθηκαν με τη δραστηριότητα της FED στις ΗΠΑ, για την αντιμετώπιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.
Το «μοιραίο» -για το τραπεζικό σύστημα- απεφεύχθη μεν, αλλά η οικονομία των ΗΠΑ, η μεγαλύτερη στον κόσμο, η πιο ευέλικτη, με τη χαλαρότερη εργασιακή νομοθεσία στον δυτικό κόσμο, δεν έχει ακόμη καταφέρει να σηκώσει κεφάλι, ιδίως σε ό,τι αφορά το επίπεδο ζωής των πολιτών και το ύψος της ανεργίας.
Πόσο καλύτερα (ή μάλλον… χειρότερα) θα τα πάει η ευρωπαϊκή;
Κι ακόμη, παρότι δεν αναφέρεται συχνά, είναι αμφίβολο αν η EΚΤ έχει -λόγω του ιδιόρρυθμου τρόπου λειτουργίας της- αντίστοιχες δυνατότητες με τη FED.

Γ. Παπανικολάου από το http://www.euro2day.gr/

Παύλος Σιδηρόπουλος

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΑΙΜΟΝΑ ΕΑΥΤΟΥ...

Γραμμένο με ελληνικούς χαρακτήρες , στον τάφο του Jim Morisson  στο Παρίσι

             

“Δαίμονες εαυτού” ονομάζονταν στην Αρχαία Ελλάδα θεότητες – προστάτες που κατοικούσαν μέσα στον κάθε άνθρωπο από τη γέννηση του έως το θάνατό του και φρόντιζαν για την προσωπική εξέλιξη και ευημερία, αποτελώντας κατά κάποιο τρόπο ένα “δίαυλο” μεταξύ του κόσμου των θνητών και του κόσμου των Θεών. “Πράττω κατά του δαίμονα εαυτού” ουσιαστικά σημαίνει “Πράττω σύμφωνα με αυτό που η συνείδηση μου θεωρεί”, αδιαφορώντας ίσως για το τι θα πουν οι άλλοι.