Παρασκευή 30 Ιουνίου 2017

Από τον Καισαρισμό στις «δυνάμεις του αίματος»


του Κώστα Μελά

Η προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου της ΕE στα ζητήματα που έθετε η παγκοσμιοποίηση έγινε κυρίως μέσω της Συνθήκης του Μάαστριχτ και με όσα νομοθετήματα ακολούθησαν. Ο βασικός λογικός πυρήνας των θεσμικών ρυθμίσεων ήταν σε μεγάλο βαθμό η άσκηση της οικονομικής πολιτικής με βάση προκαθορισμένα κριτήρια. Την ευθύνη για την πραγμάτωσή τους θα είχαν «ανεξάρτητες» και «γραφειοκρατικές» δομές που δεν ελέγχονται από τις κυβερνήσεις, δηλαδή από την καθολική ψηφοφορία των πολιτών.

Η αδήριτη πραγματικότητα σε πολλές περιπτώσεις έθεσε εν αμφιβόλω αυτή την οικονομική  πολιτική, όπως πχ. στο θέμα της διάσωσης των κρατών. Το πρόβλημα ,όμως, είναι ότι η αναγκαστικές αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν ενδυνάμωσαν, αντί να αμβλύνουν, την παρουσία αυτών των «αυτόνομων» τεχνοκρατικών δομών. Έφεραν, μάλιστα, στην Ευρώπη τον υπ’ αριθμόν ένα «τεχνοκρατικό» οργανισμό, το ΔΝΤ.
Η κρίση, δηλαδή, αντί να οδηγήσει τις ευρωπαϊκές ελίτ σε περισσότερη πολιτική αντίληψη των πραγμάτων, τις οδήγησε σε μεγαλύτερη «τεχνοκρατική» αντίληψη. Κατ’ αυτό τον τρόπο διεύρυνε το χάσμα μεταξύ των λαϊκών αναγκών και των δικών τους αποφάσεων. Διευρύνθηκε περισσότερο το λεγόμενο δημοκρατικό κενό, το οποίο εξ αρχής υπάρχει στην ΕΕ.

Πορεία προς τον Καισαρισμό

Το φαινόμενο αυτό έχει ονομασθεί δρόμος προς την εγκαθίδρυση του Καισαρισμού. Καισαρισμό ονομάζουμε την προδιάθεση των δημοκρατικών καθεστώτων να επιδεικνύουν αυταρχικές τάσεις σε καιρούς κρίσης. Προκειμένου να κατανοήσουμε αυτή την αντιδημοκρατική δυναμική θα ήταν χρήσιμο να στραφούμε σ’ έναν διορατικό παρατηρητή της κρίσης του πολιτισμού στη δεκαετία του 1930, στον Αντόνιο Γκράμσι.
Σύμφωνα με τον Ιταλό διανοούμενο, κατά τη διάρκεια των μεγάλων κρίσεων του καπιταλιστικού συστήματος, οι θεσμοί που εξαρτώνται από την καθολική ψηφοφορία, όπως τα Κοινοβούλια, περνούν σε δεύτερο πλάνο. Αντιθέτως, οι περιστάσεις ενισχύουν «τη σχετική θέση της εξουσίας, της γραφειοκρατίας (πολιτικής και στρατιωτικής), των υψηλών χρηματοπιστωτικών κύκλων, της Εκκλησίας και εν γένει όλων των οργανισμών που είναι σχετικά ανεξάρτητοι από τις διακυμάνσεις της κοινής γνώμης».
Σε κατάσταση κρίσης, από τη μία οξύνονται οι εγγενείς αντιφάσεις των θεσμών που νομιμοποιούνται μέσω των εκλογών, ελαττώνοντας την ικανότητά τους να λαμβάνουν τις αποφάσεις που απαιτεί η επιτάχυνση των πολιτικών εξελίξεων. Από την άλλη, η κοινή γνώμη έχει σημαντικότατες διακυμάνσεις, απειλώντας να στραφεί προς πιο ριζοσπαστικές λύσεις.

Μάζες και ολιγαρχία του χρήματος

Υπήρξε εποχή κατά την οποία εκείνο που θεωρούνταν απειλή για την κοινωνική τάξη και τις πολιτιστικές παραδόσεις του δυτικού πολιτισμού ήταν η «εξέγερση των μαζών». Στην περίοδο των τελευταίων τριών δεκαετιών (εποχή της παγκοσμιοποίησης), όμως, φαίνεται πως η πρωταρχική απειλή δεν προέρχεται από τις μάζες, αλλά από εκείνους που βρίσκονται στην κορυφή της πυραμίδας.
Οι νέες ελίτ του αναπτυγμένου καπιταλισμού, αυτές που ελέγχουν τις διεθνείς ροές του χρήματος και της πληροφορίας, είναι βαθιά ριζωμένες στην πλανητική οικονομία και στις εξεζητημένες τεχνολογίες της. Είναι, επίσης, πολιτιστικά φιλελεύθερες, δηλαδή «μοντέρνες», «ανοιχτόμυαλες», θα λέγαμε «αριστερές». Στον βαθμό που η εξουσία τους ενισχύεται και παγκοσμιοποιείται, εκδηλώνουν μια αυξανόμενη περιφρόνηση για τις αξίες και τις αρετές που κάποτε θεμελίωναν το δημοκρατικό ιδεώδες.
Έγκλειστες μέσα στα πολλαπλά τους δίκτυα, στους κόλπους των οποίων ζουν μονίμως «νομαδικά», οι νέες ελίτ βιώνουν τον εγκλεισμό τους μέσα στον ανθρώπινα συρρικνωμένο κόσμο της οικονομίας σαν μια ευγενή «κοσμοπολίτικη» περιπέτεια. Καθημερινά, όμως, γίνεται όλο και πιο έκδηλη η δραματική ανικανότητά τους να κατανοήσουν αυτούς που δεν τους μοιάζουν: πρώτα απ’ όλους τους καθημερινούς ανθρώπους της ίδιας της χώρας τους.

Οι «δυνάμεις του αίματος»

Όμως η μετάβαση προς τον Καισαρισμό σημαίνει ότι η Ιστορία επιστρέφει με μια ριζική, αλλά και άμορφη αποσυμπύκνωση του Πολιτικού. Κατά μία έννοια «ζωοποιείται», αφού μοιάζει να έχουν εξαφανισθεί τα πολιτικά προβλήματα και να προέχουν οι καθαρώς οικονομικοί, ήτοι ζωώδεις ανταγωνισμοί. Η επικυριαρχία αυτών των ανταγωνισμών στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, όμως, θα οδηγήσει πιθανότατα σε μια νέα έξαρση και πύκνωση του Πολιτικού. Πρωταγωνιστές, μάλιστα, θα είναι οι «δυνάμεις του αίματος», δηλαδή οι πένητες και οι αποκλεισμένοι.
Διακρίνονται πλέον καθαρά αυτές οι εξελίξεις στην αναπτυγμένη Δύση. Η σημερινή πολιτική ολιγαρχία του δυτικού κόσμου φαίνεται να χάνει προοδευτικά τον έλεγχο της  μηχανής του συστήματος. Διαπιστώνεται η αποσύνθεση της κλασικής πολιτικής ολιγαρχίας, των παραδοσιακών κομμάτων της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς.
Αναδύονται νέες μορφές ακτιβισμού, νέα υποστήριξη της βίαιης και χυδαίας δημαγωγίας, μιας νέας μορφής πολιτικής χυδαιότητας και μιας υποκειμενικής βιαιότητας στην πολιτική πρόταση. Αρκετοί αναζητούν μια μορφή ταξικότητας στη νέα αυτή τάση. Υπάρχει, βεβαίως, in senso lato. Όμως, εδώ έχουμε να κάνουμε όχι με κοινωνικές τάξεις, αλλά με το πλήθος που έχει δημιουργήσει η εξέλιξη της Παγκοσμιοποίησης. Οι μορφές της κοινωνικής διαπάλης που συγκροτούν το Πολιτικό στοιχείο αντιπαρατίθενται άμεσα, ευθέως. Η αναγκαία διαμεσολάβηση σήμερα πραγματοποιείται κυριαρχικά από τα ακροδεξιά κόμματα και κινήματα. Αυτό είναι περισσότερο από εμφανές.
www.stavroslygeros.gr  24/6/2017

Πέμπτη 15 Ιουνίου 2017

Aπό τον Μπετόβεν στον… Σόιμπλε

του Τάκη Μίχα

 H σονάτα για πιάνο και βιολί νούμερο 9- η επονομαζόμενη «Κρόιτσερ» του Λούντβιχ φον Μπετόβεν ήταν αφιερωμένη στο μεγαλύτερο βιολιστή της εποχής τον Γάλλο Ροδόλφο Κρόιτσερ. Οταν ο Γάλλος μουσικός είδε το κομμάτι αναφώνησε: «Μα αυτό δεν παίζεται» και πρόσθεσε «Ο Μπετόβεν δεν ξέρει τίποτα από βιολί!»
Υποθέτω ότι κάπως ανάλογες θα ήσαν και οι ενδόμυχες αντιδράσεις όλων των Ελλήνων πρωθυπουργών –από τον Γ. Παπανδρέου μέχρι τον Α. Τσίπρα-κάθε φορά που θα έπρεπε να βάλουν την τζίφρα τους σε ένα ακόμη γερμανικής έμπνευσης «Μνημόνιο». Φυσικά εδώ υπάρχει μια πολύ ουσιαστική διαφορά μεταξύ του κ. Τσίπρα και των υπολοίπων.
Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους των οποίων οι αμφιβολίες παρέμεναν στον χώρο του ενδόμυχου ο σημερινός πρωθυπουργός δεν έχει διστάσει να εξωτερικεύσει τις αμφιβολίες του, έχει καταστήσει σαφές ότι δεν πιστεύει πως τα Μνημόνια θα ωφελήσουν την χώρα. Απλά υπογράφει και εφαρμόζει τα μέτρα, ελπίζοντας ότι οι δανειστές θα αλαφρύνουν το χρέος έτσι ώστε η χώρα να μπορέσει να «ξαναβγεί στις αγορές» δηλαδή να... ξαναδανεισθεί!
Η σονάτα νούμερο 9 του Μπετόβεν είναι άψογη και θεωρείται ένα από τα καλύτερα έργα του. Από την πλευρά τους επίσης τα Μνημόνια είναι άψογες θεωρητικές κατασκευές που οπωσδήποτε θα διδάσκονται στα πανεπιστήμια για πολλές δεκαετίες. Ομως αμφότερα αυτά τα κατά τα άλλα πολύ σημαντικά έργα, πάσχουν από ένα πολύ βασικό ελάττωμα: Oτι δεν λαμβάνουν υπ όψη τους τις απόψεις, ιδιοπάθειες, συνήθειες, βίτσια κ.λπ. αυτών που πρόκειται να τα «παίξουν» -του Κρόιτσερ από την μια πλευρά, των Ελλήνων από την άλλη.
Το βασικό και βαθύτερο πρόβλημα των Μνημονίων δεν είναι ούτε ότι αντιπροσωπεύουν ένα Σιγκφριντιανό όραμα Τευτονικής κατοχής της Ευρώπης, ούτε ένα σχέδιο ανθελληνικών κύκλων που οραματίζονται την εξαφάνιση του «Γένους». Ούτε καν αντιπροσωπεύουν ένα σχέδιο των καπιταλιστών για να πλήξουν την αντίσταση των εργαζομένων όπως βαυκαλίζονται οι γέροντες αναρχικοί των Εξαρχείων.
Το βασικό πρόβλημα των Μνημονίων είναι ότι έχουν διαμορφωθεί από επαγγελματίες οικονομολόγους-δηλαδή από μια επαγγελματική ομάδα που με κάθε σοβαρότητα πιστεύει ότι η τεχνική τους είναι «επιστήμη» ανάλογη με τις φυσικές επιστήμες.
Πιστεύουν λοιπόν ότι όπως οι νόμοι της φυσικής υπάρχουν και λειτουργούν ανεξάρτητα από πολιτισμικές και κοινωνικές μεταβλητές, το ίδιο ισχύει και με τους «νόμους» της οικονομίας. Αυτή η άποψη τους οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στο βαθμό που υπάρχουν καθολικοί νόμοι υπάρχουν και καθολικές λύσεις –που δηλαδή μπορούν να εφαρμοσθούν σε κάθε μήκος και πλάτος του πλανήτη ανεξάρτητα από τους τοπικούς θεσμούς, παραδόσεις ,πρακτικές κ.λπ. Και όσο περισσότερο καταφέρνουν να μαθηματικοποιούν την τεχνική τους ώστε να γίνεται ακαταλαβίστικη στον περισσότερο κόσμο, τόσο εδραιώνεται μεταξύ τους η αντίληψη ότι έχουν φθάσει στο… Νιρβάνα της Επιστήμης.
Φυσικά αυτή η αντίληψη των οικονομικών δεν έχει καμία σχέση με το πώς οραματίσθηκαν τον κλάδο τους οι πατέρες της οικονομικής επιστήμης όπως ο Άνταμ Σμίθ η ο Καρλ Μαρξ η πιο πρόσφατα ο Φρίντριχ Χάγιεκ η ο Ιμάνιουελ Γουόλερσταϊν.
Για αυτούς, όπως θα έλεγε ο γνωστός ιστορικός Καρλ Πολάνυι, η οικονομία δεν αποτελούσε έναν ξεχωριστό χώρο, αλλά ήταν «ενσωματωμένη»(embeded) σε πολιτισμικές και κοινωνικές πρακτικές.
Η άποψη που μεταφέρουν οι οικονομολόγοι των Μνημονίων ότι η λύση για το πρόβλημα του χρέους στην Ελλάδα θα πρέπει να είναι η ίδια με ανάλογο πρόβλημα στο Νεπάλ ή την Ακτή του Ελεφαντοστού διότι οι «νόμοι» της οικονομίας είναι οι ίδιοι παντού θα προκαλούσε ασφαλώς μεγάλη θυμηδία στους Κλασικούς.
Οπως θα προκαλούσε και θυμηδία η άποψη ότι οι «νόμοι» της οικονομικής ανάπτυξης ήσαν και είναι οι ίδιοι στην Κίνα, την Νότιο Κορέα, την Αγγλία, την Ιαπωνία ή την Ελβετία.
Η νοσταλγία του καταφρονεμένου μπακάλη της γειτονιάς για την δραχμή όταν είδε τις τιμές του μπακάλικου του να μετατρέπονται με την ένταξη του ευρώ σε τιμές... ντελικατέσεν, εμπεριέχει περισσότερη «θεσμική γνώση» και σοφία από όλα τα οικονομετρικά μοντέλα που ευαγγελίζονται τα κουστουμαρισμένα παιδάκια που στελεχώνουν τα επιτελεία του κ. Σοιμπλε και της κ. Λαγκάρντ που διαμορφώνουν τα Μνημόνια.
Διότι πρόκειται για μια νοσταλγία που έχει την ρίζα της σε πολιτισμικές και κοινωνικές πρακτικές σε αντίθεση με τα ψευτομαθηματικά οικονομετρικά μοντέλα που στηρίζονται στον αέρα και προκαλούν απλά πείνα και δυστυχία.

www.euro2day.gr 15/6/2017


Υ.Γ από anestios: Τα ανωτέρω ισχύουν φυσικά και μάλιστα στο πολλαπλάσιο και για τους εγχώριους οικονομολόγους και οικονομολογούντες, και ειδικά σε όσους -ιδιαίτερα εξ εσπερίας ορμώμενους- θέλουν ντε και καλά να μας "σώσουν", αδιαφορώντας για την ύπαρξη μιας πραγματικής κοινωνίας, μιας πραγματικής οικονομίας και μερικών εκατομμυρίων πραγματικών ανθρώπων. Ισχύουν επίσης για όσους με πολιτικούς όρους  ή κυρίως για πολιτικούς λόγους εκστασιάζονται μπρος στη σοφία των "συνταγών " αυτών.

Πέμπτη 1 Ιουνίου 2017

Σαν σήμερα...


...το 1967

1η Ιουνίου 1967
:Με διαταγή του αρχηγού Γ.Ε.Σ. Οδυσσέα Αγγελή, "απαγορεύεται η καθ' οιονδήποτε τρόπον μετάδοσις ή εκτέλεσις μουσικής ή ασμάτων του κομμουνιστού Μίκη Θεοδωράκη (...) τα οποία, συν τοις άλλοις, αποτελούν και μέσον συνδέσμου μεταξύ των κομμουνιστών". Οι παραβάτες απειλούνται με έκτακτα Στρατοδικεία.


1η Ιουνίου 1967